Erfgoed en monumenten | Castricum

Molen de Oude Knegt in Akersloot — Ergoed en monumenten

De gemeente Castricum telt meer dan honderd gemeentelijke-, provinciale- en rijksmonumenten. Dit zijn woonhuizen, boerderijen, kerken, villa’s, paviljoens en landschappen. Je kunt veel rijksmonumenten vinden op het landgoed Duin en Bosch en er zijn diverse cultuurhistorische landschappen aangewezen als gemeentelijk monument. Hieronder vind je een aantal monumenten uit onze gemeente.

Monumenten.nl

Overzicht monumenten

Het kerkcomplex en de burgerij

Het kerkcomplex en de burgerij

Het kerkcomplex en de burgerij Corneliuskerk Het metselwerk van de kerk is versierd met neo-romaanse en Jugendstilachtige ronde ramen, boogfriezen, nissen en lijsten. Hierbij is veel gebruik gemaakt van gele en rode baksteen. Ook de venstertraceringen zijn uitgevoerd met ronde bogen en cirkelvormen. In de koorvensters bevinden zich fraaie glas-in-loodramen uit 1903. De oorspronkelijke wijzerplaten aan de toren zijn nog wel aanwezig, maar niet meer in gebruik. Deze zijn vervangen door nieuwe, die geplaatst zijn in het timpaan boven de derde geleding.

Stolpboerderij

Stolpboerderij

Stolpboerderij Deze stolp, in 1884 gebouwd, heeft geen voorloper gehad. De boerderij is in eensteensverband opgetrokken en is 16,30 meter breed en 20 meter diep. Het dak wordt gedragen door een enkel vierkantconstructie van 7,5 x 6,5 meter en heeft dubbele swingen ter extra ondersteuning. De boerderij was oorspronkelijk ingericht voor 16 melkkoeien op de ‘lange regel’ en circa 8 op de ‘korte regel’. In 1903 bestond de boerderij uit een koestalling, dors en hooiberging. In 1938 werd de inrichting gewijzigd: de koestijlen en koeschotten werden vervangen door palen.

Kasteelplaats Cronenburg

Kasteelplaats Cronenburg

Archeologisch monument Het gebied Cronenburg, inclusief de boerderij, is in 2003 aangewezen als provinciaal archeologisch monument vanwege de aardkundige en archeologische waarden. Het gebied is een hoge zandrug, midden in het voormalige binnendeltagebied van het Oer-IJ. Behalve een kasteelplaats liggen er ook resten van bewoning uit de late ijzertijd, de Romeinse tijd en de middeleeuwen verborgen. De provincie wil de archeologische waarden in het gebied zoveel mogelijk intact houden.

Monumentale villa's

Monumentale villa's

Terreinaankoop Koning Willem I had in 1829 het gehele duingebied achter Bakkum aangekocht voor ontginningsdoeleinden. In 1843 ging het goed over op zijn zoon prins Frederik der Nederlanden en in 1882 werd diens dochter Marie, prinses der Nederlanden eigenaresse. Zij was gehuwd met Wilhelm von Wied, de vijfde vorst van Wied en een Duits militair. In 1903 verkocht prinses Marie 82 hectare aan de provincie die terrein nodig had voor de bouw van een tweede psychiatrische inrichting. Nog in datzelfde jaar kocht de provincie het gehele duingebied achter Bakkum aan.

Antitank muur

Antitank muur

De Antitank muur is een betonnen muur in het gebied Zanderij, gedeeltelijk langs de Oude Schulpweg (onderbroken door de Geversweg), aan Onderlangs en aan de voet van de Papenberg. De muur is gebouwd in de Tweede Wereldoorlog door de Duitse bezetter. Aan het profiel van de muur (‘overhangende’ voorkant) is te zien dat de geallieerde aanvallen van de landkant werden verwacht.

Sluisbuurt

Sluisbuurt

Sluisbuurt Klein buurtschap rond de gedempte sluis tussen het Alkmaardermeer en de Schulpvaart. Hier op deze plaats mondde de Schulpvaart uit in het Langemeer, het tegenwoordige Alkmaardermeer. Een sluis was nodig om het in peilhoogte tussen vaart en meer te overbruggen.

De Museale Hoek

De Museale Hoek

Aan de zuidoostkant van Limmen bevindt zich de ‘Museale hoek’, die bestaat uit: het Schoolcomplex, de Protestantse Kerk met kerkhof, Ons Huis en Hortus Bulborum.

Transformatorhuisje

Transformatorhuisje

Er worden in Akersloot drie trafohuisjes door de P.E.N. gebouwd. Hiertussen wordt de 10.000 Kv hoogspanningsleiding aangelegd. Deze leiding volgt ongeveer het tracé waar nu de Geesterweg loopt. Het hoogspanningsnet (10.000 KV) en de drie trafohuisjes blijven in eigendom van de P.E.N. De aanleg van het elektriciteitsnetwerk in Akersloot wordt uitbesteed aan gespecialiseerde aannemers. In een rap tempo verrijzen de elektriciteitspalen langs de straten. Door schaarste aan koper wordt er zoveel mogelijk gekozen voor ijzerdraad voor het stroomtransport.

Limmerbeek

Limmerbeek

Limmerbeek De bollenteelt De bollenteelt ontstond in Limmen in de jaren ’50 en ’60 van de 19e eeuw en breidde zich uit over heel Limmen. In het begin van de 20e eeuw waren de bloembollen, naast kaas, de belangrijkste handelsartikelen van Limmen. In 1901 nam de bloembollenteelt 40 hectare land in beslag. In 1906 was dit 73 hectare! Limmen werd het bollencentrum van Noord-Kennemerland. Per tram, praam en vrachtwagen werden de bollen vervoerd. De toenemende bloembollencultuur had effect op de werkgelegenheid. Veel arbeiders kwamen hier werken en wonen. De huizenbouw nam toe.

Landhuis Landzicht

Landhuis Landzicht

Woonhuis 'Landzicht' is gebouwd in opdracht van een bollenteler. Het huis uit 1904 is gebouwd in een combinatie van neorenaissancestijl en jugendstil. Het pand bestaat uit twee bouwlagen en een zolder onder samengestelde kap met geglazuurde kruispannen. De asymmetrische gevels zijn opgetrokken uit bruine baksteen met grijze banden en rood siermetselwerk boven de vensters. In de gevels bevinden zich vensters van heel verschillende grootte en vorm. Het huis heeft een ver overkragend dak en een lijst op houten klossen.

Landgoed Duin en Bosch

Landgoed Duin en Bosch

Krankzinnigenzorg in Noord-Holland De eerste krankzinnigenwet van 1841 legde de provincies de verplichting op om voorzieningen te treffen voor huisvesting van krankzinnigen. In 1845 besloten Provinciale Staten om een provinciaal gesticht voor krankzinnigen te bouwen.

Voormalig Raadhuis

Voormalig Raadhuis

Voormalig Raadhuis Een historische plek Het voormalige gemeentehuis, op het adres Dorpsstraat 65, staat op een historische plek. In 1491 werd deze locatie ‘dingstoel’ genoemd. Het was een plek waar in lang vervlogen tijden recht werd gesproken. Hier legde de asing (rechtzegger) het vonnis aan de vergadering voor. De buren (inwoners), die het geding (rechtzaak) bijwoonden, stelden het vonnis vast. Vanaf eind 13e eeuw bestond het bestuur uit een schout en schepenen. De schout vertegenwoordigde het hogere gezag (de ambachtsheer of de graaf van Holland).

Laandervaart

Laandervaart

Laandervaart: geschiedenis van ontstaan en gebruik Van stroompje tot vaart De Laandervaart komt vermoedelijk voort uit een oud afwateringsstroompje vanaf de strandwal. Het strandwallenlandschap is ontstaan uit de activiteiten van een stijgende zee die zandbanken naar binnen schoof. Als eerste: 3000 v.Chr. op de lijn St. Pancras-Akersloot-Uitgeest. Als tweede: 2500 v.Chr. op de lijn Limmen-Alkmaar. Bij het ontstaan van de buurtschap ‘Laan’ in de 10e eeuw, moet het stroompje zijn verbreed tot vaart.

Zeeveld

Zeeveld

Zeeveld Een vermelding van 'Het Zeeveldt' komt al voor op een kaart uit 1614 van landmeter Gerardus Theodori Langedijck. Zij is een van de oudste duinboerderijen in Castricum. Vooraanstaande burgers uit Alkmaar, daarna uit Amsterdam hadden de boerderij in eigendom. Koninklijk bezit In 1829 koopt Koning Willem I het duingebied achter Bakkum voor ontginningsdoeleinden. Daarmee verwerft hij ook boerderij Zeeveld. In 1843 gaat landgoed Bakkum over op zijn zoon prins Frederik der Nederlanden en in 1882 wordt diens dochter Marie, prinses der Nederlanden, eigenaresse.

De Zanddijk

De Zanddijk

De Zanddijk: bewogen Zanddijkgeschiedenissen Ontstaan van de dijk De Zanddijk is omstreeks 1070 door de monniken van de abdij van Egmond aangelegd, vanwege wateroverlast uit het zuiden van de nog onder invloed van getijdebeweging staande Zuiderzee. De ligging van het stroomgeuldal ten zuiden van de dijk, is daar nog in het patroon van de percelen te onderscheiden. Twee watertjes, de Molensloot en de Konkeltocht, markeren dit stroomgebied. De geul eindigt bij de knik in de Zanddijk.

Schulpvaart en geulboog

Schulpvaart en geulboog

Geulboog en Schulpvaart Wateroverlast De binnendelta van het Oer-IJ bestond uit een zuidelijke en een noordelijke geulboog. Omstreeks het begin van onze jaartelling was de verlanding van het binnendeltagebied nagenoeg voltooid, maar er waren wel restgeulen in het gebied overgebleven. De zuidelijke geulboog is grotendeels onder de bebouwing van Heemskerk en Castricum verdwenen. De noordelijke geulboog is nog steeds in het landschap aanwezig en eindigt tussen Limmen en Bakkum in een waaiervormig patroon.

Korenmolen De Oude Knegt

Korenmolen De Oude Knegt

Korenmolen De Oude Knegt Theo Visser kreeg het idee om de molen te herbouwen. Hij fietste met zijn hond aan de lijn en zijn dochter achterop door het dorp. Op de Geesterweg vroeg zijn dochter Angelique naar de betekenis van de bouwval langs het fietspad. Een oude molen had Theo gezegd. Maar daar horen toch wieken bij? Waarom wordt 'ie niet gemaakt? Vroeg Angelique zich af. Theo liet de gedachte niet meer los, en zo werd het idee geboren om de molen te herstellen. Een groep mensen werd bij elkaar geroepen en zij besloten: 'We gaan de molen herbouwen'.

Doktershuis

Doktershuis

Doktershuis Als je de gemiddelde Akersloter vraagt waar het Doktershuis is, zullen ze je waarschijnlijk verwijzen naar Julianaweg 1. Jarenlang heeft de dorpsarts van Akersloot zich in dit pand gevestigd. Vele artsen hebben in ruim honderd jaar hier hun praktijk uitgeoefend. Niet altijd woonde er een dokter in het pand. Bollenkweker en veehouder Van der Oord metselt op 30 maart 1871 de eerste steen van dit pand. Rond 1880 wordt Van der Oord tot burgemeester van Akersloot benoemd, een functie die hij bijna tien jaar vervuld. Een aantal maanden na eervol ontslag, overlijdt hij.

De rooms-katholieke Sint-Pancratiuskerk

De rooms-katholieke Sint-Pancratiuskerk

De rooms-katholieke Sint-Pancratiuskerk Castricum na de Reformatie Tijdens de Reformatie was de Castricumse bevolking in overgrote meerderheid rooms-katholiek gebleven, maar omstreeks 1567 moesten zij de oude dorpskerk wel aan de protestanten afstaan. In de eerste periode werden op zondagen in het geheim bijeenkomsten bij gelovigen thuis gehouden. In 1663 werd aan de Breedeweg een boerderij tot schuilkerk ingericht. Schuilkerkjes, het woord zegt het al, mochten niet als kerk herkenbaar zijn.

Personeelswoningen Duin en Bosch

Personeelswoningen Duin en Bosch

Personeelswoningen Duin en Bosch Van Duurenlaan/Prof. Winklerlaan Aan de Van Duurenlaan/Prof. Winklerlaan staan twee typen dubbele stenen woningen. Zes huizen met een gebroken kap (mansardekap) en vier met een zadeldak. De woningen zijn gebouwd in de periode 1912 – 1916 in de stijl van het Rationalisme en waren bestemd voor personeel van de psychiatrische inrichting. De term Rationalisme wordt gebruikt voor een bepaalde tendens die een belangrijke invloed had op de ontwikkeling in het Nieuwe Bouwen. Het is een reactie op de neostijlen van eind 19e eeuw.

Vissershuisje

Vissershuisje

Vissershuisje Firma Dil en visserij in Akersloot Visserij was jarenlang een belangrijke bron van inkomsten voor Akersloot. De firma Dil heeft daar een grote rol in gespeeld. In 1854 kwam het recht om te vissen in de wateren van Akersloot voor fl. 2400,- bij Jan Dil. Jan Dil was pachter van de sluizen in Zaandam en vestigde zich in Akersloot. Zijn bedrijf in Zaandam werd een filiaal. De – in Akersloot - gevangen paling werd levend, door middel van snelle zeilscheepjes van Zaandam naar Londen geëxporteerd.

Woonhuis en stolpboerderij

Woonhuis en stolpboerderij

Noord-Hollandse stolpboerderij De stolpboerderij, ook wel stolp of stelp genoemd, heeft zich omstreeks de 16e eeuw ontwikkeld uit het boerenhuis met een losstaande hooiberging die later aan het huis kwam te staan. Uiteindelijk ontstond hieruit een boerderijtype met een uitgekiende, vierkante plattegrond, de Noord-Hollandse stolp. Deze kenmerkt zich door een gesloten vierkante bouwmassa met een hoog piramide dak, waaronder alle functies van het boerenbedrijf zijn ondergebracht, veestalling, hooi- en wagenberging, gereedschappen en het wonen van de boerenfamilie.

Disseldorpervaart en -stet

Disseldorpervaart en -stet

Disseldorpervaart en -stet: geschiedenis van ontstaan en gebruik Van stroompje tot vaart De Disseldorpervaart komt vermoedelijk voort uit een oud afwateringsstroompje vanaf de strandwal. Het strandwallenlandschap is ontstaan uit de activiteiten van een stijgende zee die zandbanken naar binnen schoof. Als eerste 3000 v.Chr. op de lijn St. Pancras-Akersloot-Uitgeest. Als tweede 2500 v.Chr. op de lijn Limmen-Alkmaar. Vlak na de stichting van de buurtschap ‘Disseldorp’ in de 9e eeuw, moet het stroompje zijn verbreed tot vaart.

Landarbeiderswoning

Landarbeiderswoning

Landarbeiderswoning Deze woning heeft vele functies gehad. Het is ooit gebouwd als een klein, laag arbeiderswoninkje met een stalletje voor enkele koeien. De koeien zorgden voor mest voor de moestuin of de bollen. Rondom de strandwal lagen weilanden waar de koeien konden grazen. Rond 1900 hadden de meeste Akersloters vee in of om huis, uit noodzaak. De melk en het vlees was een aanvulling op het inkomen. De foto's geven een impressie hoe de gemiddelde Akersloter in die tijd woonde.

Stolpboerderij De Buurthoeve

Stolpboerderij De Buurthoeve

Stolpboerderij De Buurthoeve De omgeving Het vermoeden bestaat dat deze voormalige boerderij een van de oudste panden in het dorp is. Het is bekend dat in de 15e eeuw ten zuiden van de kerk een boerderij heeft gestaan. Het buurtschap rondom de kerk heette de “Kerkbuurt”. Deze was de grootste en rijkste buurtschap van Akersloot. Hier woonden de notabelen en de ondernemers zoals schippers en handelaren. Diverse archeologische vondsten in deze buurtschap, laten sporen zien van langdurige bewoning door de eeuwen heen.

West-Dijck

West-Dijck

West-Dijck Deze middeleeuwse dijk is aangelegd in de eerste helft van de 13e eeuw, vermoedelijk onder de leiding van ‘Heer Hugo van Akersloot’. De West Dijk moest de strandwal (oude duinenrij) van Akersloot beschermen tegen het soms opkomende waker en maakte deel uit van een stelsel van dijkjes en dijken tussen Beverwijk en Heiloo. © Gemeente Castricum, Monumenten in beeld

Stolpboerderij Vredeburg

Stolpboerderij Vredeburg

Stolpboerderij Vredeburg: van boerenbedrijf tot cultureel centrum Bouw van de stolpboerderij De stolpboerderij is in 1869 gebouwd en verving een oude langhuisstolp die erachter stond. Aannemersbedrijf Min metselde de boerderij. Het front is opgetrokken in neoclassicistische stijl met een brede, naar Vlaams model gemaakte dakkapel met driehoekig fronton. Het voordakvlak heeft een pannenspiegel en de stolp heeft een omgaande 4-rijïge pannenrand.

De Nesse

De Nesse

De Nesse Geboorte van de Nesse Midden in het stroomgebied van het zogenaamd Oer-IJ estuarium (riviermond), een landschap van kreken, slenken en oeverwallen, lagen stroomruggen of zandplaten. Deze zandplaten werden door de stroompjes eromheen afgesleten tot ovaalvormige eilandjes: Nessen (neuzen). Een van de grotere afgesleten zandplaten is het huidige Nessegebied onder Limmen.